Hoe weet je of je in een depressie zit en wat kun je eraan doen?

De coronacrisis heeft nu al langer dan een jaar een drastische impact op ons dagelijks leven. Uit onderzoek is gebleken dat angst- en depressiestoornissen in 2020 en 2021 vaak voorkomen, vooral onder jongeren van 18 tot 29 jaar. Een derde van de bevolking toonde in december 2020 en maart 2021 een lage levenstevredenheid.* Deze gevoelens kunnen van tijdelijke aard zijn, maar hoe langer ze aanhouden, hoe reëler de kans op een depressie wordt. Maar ook voor de coronacrisis, in 2018, kampte 6% van de personen vanaf 15-jarige leeftijd met een depressieve stoornis; voor een angststoornis bedroeg dit 8%.***  

Angst en depressie kunnen onder meer zelfmoordgedachten en –pogingen veroorzaken. Het is dus belangrijk om hier tijdig op in te grijpen om zo ook het aantal zelfdodingen te verminderen. Vlaamse zelfmoordcijfers zijn bij de hoogste van Europa: het Vlaamse gemiddelde ligt 1,5 keer hoger dan het Europese gemiddelde.**

Maar hoe weet je nu of je in een dip zit of in een depressie? En wat kan je eraan doen? Deze blog geeft je duidelijkheid.

Wat is een depressie?

Een depressie is een psychische stoornis. Als je eraan lijdt, word je ondergedompeld in lange periodes van somberheid en/of neerslachtigheid. Deze somberheid is anders dan de verdrietige en sombere gevoelens die iedereen wel eens heeft, en die bij het leven horen. De neerslachtigheid is niet of nauwelijks te beïnvloeden. Je emotionele huishouding staat op zijn kop, je verliest je interesse in mensen en dingen om je heen, je kunt nergens van genieten. Je dagelijkse functioneren wordt beïnvloed door de lusteloosheid die je ervaart.

Er zijn verschillende soorten depressies. Een depressie kan variëren van licht tot zwaar, éénmalig zijn of wederkerend. Bij een chronische depressie houdt de depressieve stemming minstens twee jaar aan. Enkele specifieke vormen van depressie zijn een ‘winterdepressie’ en een depressie na de bevalling (postnatale depressie).

Je kunt spreken van een toestand van depressie wanneer iemand:

• Langer dan twee aaneengesloten weken, iedere dag, het grootste deel van de dag last heeft van een depressieve stemming en/of duidelijke vermindering van interesse of plezier;
• Daarnaast minimaal een aantal ‘andere’ klachten heeft (zie verder welke dit zijn);
• Als het dagelijks functioneren, zowel privé als op het werk, beïnvloed wordt als gevolg van deze klachten.

Andere klachten, naast de depressieve stemming:

Gedachten en gevoelens

• Prikkelbaarheid;
• Angst;
• Schaamte- en schuldgevoel;
• Onzekerheid;
• Het idee dat alles zinloos is;
• Schuldgevoelens;
• Concentratieproblemen;
• Piekeren;
• Uitstellen van beslissingen, ze niet kunnen nemen;
• Gedachten aan de dood of zelfdoding.

Lichamelijk

• Slaapstoornissen;
• Eetproblemen;
• Gespannenheid;
• Lusteloos, weinig energie;
• Onrust;
• Hoofdpijn;
• Verminderd/gebrek aan libido.

Gedrag

• Contact vermijden;
• Minder of niets meer doen;
• Zichzelf verwaarlozen.

Hoe ontstaat een depressie?

De oorzaak van een depressie is bijna nooit eenduidig. Meerdere zaken liggen aan de basis en ze zijn van psychische, sociale en/of lichamelijke aard. Psychische factoren houden onder meer negatief denken en moeilijke of traumatische ervaringen uit het verleden in. Langdurige stress en financiële problemen zijn problemen van sociale aard die tot een depresse kunnen leiden. Vooral eenzaamheid, die ook onder de noemer sociaal valt, is bij velen een oorzaak van depressie. Tot slot kunnen lichamelijke oorzaken, zoals medicatie, overmatig gebruik van alcohol en/of drugs en een erfelijke aanleg bijdragen aan het ontstaan van een depressie.

Tips om zelf aan de slag te gaan

• Vaak helpt het om er met anderen over te praten. Leg hen uit hoe je je voelt. De meeste mensen hebben hier begrip voor en je zult versteld staan van hoeveel mensen zich in jouw verhaal zullen herkennen. Eens ze begrijpen wat er speelt bij jou, is het voor hen ook gemakkelijker om je te steunen.
• Gun jezelf de tijd om ingrijpende ervaringen te verwerken. Sta jezelf toe om verdrietig of boos te zijn. Stel niet te hoge eisen aan jezelf. Om traumatische ervaringen te verwerken, zoek je best professionele hulp.
• Probeer regelmaat aan te brengen in je dagelijkse leven. Ga op normale tijden naar bed, sta op tijd op en kleed je aan, eet drie keer per dag (bij voorkeur gezond) op vaste tijdstippen en drink liever geen alcohol.
  
• Zorg voor afleiding door dingen te doen die je prettig vindt. Dit kan iets zijn wat je in het verleden leuk vond, maar je kunt dit moment ook aangrijpen om een nieuwe vaardigheid te leren waarin je jouw creativiteit tot uiting kunt laten komen. Je kunt ook een leerzame cursus volgen, zolang je er maar ontspannen van wordt.
• Zoek iets om te doen wat voor jouw betekenisvol is of je het gevoel geeft dat je van betekenis kunt zijn, zoals bijvoorbeeld vrijwilligerswerk of iemands huisdier uitlaten.
• Doe dagelijks aan lichaamsbeweging, bijvoorbeeld door een halfuur te gaan wandelen, fietsen, zwemmen of tuinieren. Als je het kunt opbrengen om te sporten, zal je dit zeker goed doen. Je lichaam maakt tijdens het sporten een stof aan, endorfine, waardoor je je gelukkiger gaat voelen. Daarnaast helpt bewegen of sporten om je gedachten te verzetten.
• Ga bij vrienden en familie langs, ook al zie je er tegenop. Doorbreek je patroon en blijf dus niet alleen thuis zitten.

Is het nodig om professionele hulp in te schakelen?

Als je jezelf volledig herkend in hetgeen hierboven werd beschreven en je klachten reeds voor langere tijd aanwezig zijn, is het absoluut aangeraden om je gevoelens te bespreken met je arts. Hij of zij kan je doorverwijzen naar een psycholoog en/of andere hulpverleners. Vaak rust hier nog een taboe op, iemand is vaak bang om voor gek te worden verklaard. We kunnen je verzekeren dat dit niet het geval is!

Lichte depressies zijn van korte duur en gaan vaak vanzelf voorbij. Door zelf actie te ondernemen kan je dit proces wel versnellen en misschien zelfs voorkomen in de toekomst. In het geval van zwaardere depressies is het belangrijk dat je dit niet in je eentje probeert te overwinnen. Besef dat gedachtes als ‘ik wil niemand ten laste zijn’ en ‘ik ben het niet waard’ voortkomen uit de neerslachtige toestand waarin je je bevindt. Al te meer reden om de stap te zetten naar professionele hulpverlening.

Is het nodig om professionele hulp in te schakelen?

Bronnen:

* https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/covid-19-crisis/covid-19-impact

** https://www.gezondleven.be/themas/mentaal-welbevinden/cijfers

*** https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/psychische-stoornissen